یزد صاحب 80 درصد واحدهای تولید لعاب کشور

کاربرد لعاب از دیرباز در تاریخ کهن ایران ثبت شده و ایرانیان از چند صد قرن پیش ظروف خود را با لعاب های سرامیکی پوشش می‌دادند و ضمن استحکام بخشیدن به آن هنر و زیبایی را در ظروف سفالین خود خلق می‌کردند.

با این حال صنعت تولید لعاب کاشی و سرامیک عمر طولانی در کشور ندارد. نخستین واحد تولید لعاب در دهه 13۵۰ توسط ایتالیایی ها در تهران برای تامین لعاب کارخانه‌ کاشی ایرانا ایجاد شد.

در اوایل انقلاب اسلامی به علت محدودیت‌های ارزی و وارداتی و میل به خودکفایی واردات فریت (لعاب)  عملا غیرممکن شد، از این‌رو متخصصان این صنعت را بر آن داشت تا خود نسبت به تولید آن اقدام کنند و این امر تداوم پیدا کرد، به‌گونه‌ای که هم‌اکنون میزان تولید لعاب به‌طور تقریبی به حدود 480هزار تن در سال رسیده است.

محصول تولیدی در کوره های ذوب کارخانجات لعاب، فریت نام دارد که اصطلاحا لعاب نامیده می شود.  فریت یک ماده پایدار و سفیدکننده یا براق یا مات‌کننده سطح کاشی به‌عنوان ترکیب اصلی لعاب در صنایع کاشی استفاده می‌شود. در فرآیند تولید فریت (لعاب) مواد معدنی و شیمیایی مانند سیلیس، فلداسپار، کربنات کلسیم، کائولن، سیلیکات زیرکونیم، اسیدبوریک، بوراکس، کربنات باریم، اکسید آلومینیوم، اکسید روی و چند نوع ماده معدنی و سنتزی دیگر در فرمولاسیون خاصی ترکیب و در کوره‌های ذوب مواد که به دو صورت دوار و ثابت هستند در دمای بین ۱۳۵۰ الی۱۵۵۰ درجه سلسیوس حرارت داده می شوند و مذاب حاصل در آب سرد تخلیه می‌شود و پس از آبگیری، کنترل و تایید کیفیت ، بسته بندی به مبادی مصرف حمل می‌شوند.

 با توجه به اهمیت این صنعت روابط عمومی خانه صنعت، معدن و تجارت استان یزد، پای صحبت «سید علی اکیر کلانتر» رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت استان یزد و رئیس انجمن لعاب و رنگدانه های سرامیکی ایران نشست و گفتگویی با وی ترتیب داد.

تعداد واحدهای لعاب استان چقدر است و چه تعداد نیروی کار در این واحدها مشغول به کار هستند؟

در حال حاضر استان یزد با 46 پروانه بهره برداری، نزدیک به80 درصد واحدهای تولید کننده لعاب در کشور را به خود اختصاص داده است و قطب اصلی این صنعت درکشور به شمار می رود. همچنین در حدود 2500 نفر به صورت مستقیم و بیش از 20 هزار نفر به صورت غیر مستقیم از رونق این صنعت امرار معاش می کنند.

با این وجود این صنعت که توانسته زمینه اشتغال چند هزار نفر را فراهم کند با چالش‌های متعددی روبه‌رو است، چالش‌هایی که باعث شده این صنعت با مشکلات جدی روبرو شود.

راجع به این مشکلات بیشتر توضیح می دهید؟

چالش اصلی که واحدهای تولید لعاب این روزها با آن روبرو هستند عدم ثبات در قیمت مواد اولیه است بطوریکه بهای مواد اولیه داخلی که در بورس کالا عرضه می شوند تا 3 برابر و قیمت مواد اولیه وارداتی دارای منشا خارجی تا 4 برابر افزایش یافته است.

بیش از 75 درصد قیمت تمام شده تولید لعاب به مواد اولیه مربوط است و افزایش نرخ مواد اولیه قیمت تمام شده ما را در بعضی از محصولات دو تا دو و نیم برابر افزایش داده است، از طرفی به دلیل صدور مجوزهای بی رویه احداث این نوع صنعت در کشور و بخصوص در استان یزد در دو دهه گذشته، بهم خوردن شدید تعادل عرضه و تقاضا تا دو برابر ، علی رغم افزایش قیمت تمام شده ، امکان افزایش قیمت به همان نسبت وجود ندارد در نتیجه از حاشیه سود این محصول روز به روز کاسته شده است. همزمان برخی تولید کنندگان نوپا، نا آگاهانه محصول خود را با قیمتی پایین تر از قیمت تمام شده عرضه کرده بازار را مختل می کنند. متاسفانه برخی از شرکت های کاشی نیز با تفکر کاهش هزینه و افزایش سود شرکت های خود، این لعاب های به ظاهر هلو را خریداری می کنند، غافل از اینکه اولا این معامله تداوم نداشته عمر بسیار کوتاهی دارد چرا که آن شرکت تولید لعاب بیش از چند ماه امکان تحمل زیان میلیاردی را ندارد و بنابراین بدلیل کم تجربگی شروع به کاهش مصرف مواد گران قیمت در فرمول لعاب تولیدی خود می کند که منجر به کاهش کیفیت کاشی تولیدی شرکت خریدار می گردد که البته در ابتدا مشهود نیست اما در درازمدت موجب از بین رفتن اعتبار و براند آن شرکت کاشی در بازار خواهد شد.

مشکل بزرگ بعدی در صنعت لعاب  مثل اکثر صنایع دیگرکمبود نقدینگی است که البته در این صنعت بسیار حادتر می باشد. خریدار محصول ما در این صنعت به صورت انحصاری کارخانه های کاشی هستند که فروش آنها اعتباری است و چون لعاب قلم درشت قیمت تمام شده کاشی می باشد سعی می کنند با پرداخت اعتباری طولانی مدت این موضوع را جبران کنند، در نتیجه دوره بازگشت نقدینگی در صنعت لعاب طولانی می شود این در حالیست که بخش عمده هزینه های ما نظیر مواد اولیه خارجی یا آنها که از طریق بورس تهیه می شود مانند کربنات سدیم و اکسید روی کاملا نقد است . همچنین بسیاری از کارخانه های کاشی هزینه لعاب خریداری شده را از طریق چک مشتری پرداخت می کنند که تعداد بالای چک های برگشتی چالش بعدی ما در تامین نقدینگی است.

مشکل بعدی این صنعت عدم ثبات کیفیت مواد اولیه معدنی است. این مواد در کشور ما فرآوری نشده و با کیفیت های متفاوت تحویل واحدهای تولیدی می شود که چالش بزرگی در فرایند تولید لعاب است چرا که بدلیل عدم ثبات مواد اولیه بیسکوییت کاشی که قبلا عرض شد، باید برای هر مشتری، لعابی با فرمول خاص و متفاوت تهیه شود. برای تولید هر لعاب با فرمول جدید ابتدا باید کوره ها را شستشو داد که در نتیجه برای هر فرمول جدید در حدود یک تن محصول کنار گذاشته می شود و این موضوع موجب تحمیل هزینه اضافی و  ضرر تولید کنندگان لعاب خواهد شد. در حالیکه در کشورهای توسعه یافته نظیر ایتالیا، تولید گرانول تهیه بیسکوییت چندین کارخانه کاشی در واحدهای بزرگ تهیه بدنه به صورت یکدست انجام می شود و لذا تولید یک نوع یا دونوع برای چندین کارخانه کاشی توسط یک لعابساز به راحتی در کوره های کانتینیوس( ذوب مداوم) امکان پذیر است. که کاهش شدید قیمت تمام شده و ثبات کیفیت را در پی دارد.

متاسفانه مشکلات عمومی صنعت در حوزه های بانکی، تامین اجتماعی و مالیاتی امروزه دامن تمام صنایع را گرفته است که صنعت  ما نیز از این موضوع مستثنی نیست. با این حال  در حال حاضر مشکل اصلی همه ما  عدم ثبات اقتصادی است که باید هر چه زودتر مسئولان برای برون رفت کشور از این بحران فکری بیندیشند.

راهکار شما برای برون رفت از شرایط کنونی چیست؟

اقتصاد کشور نیاز به انسجام در تیم اقتصادی دولت و قانون گذاری دارد. علاوه بر این باید آنها گوش شنوایی برای شنیدن حرف ها و پیشنهادات و مشورت های بخش خصوصی را به صورت واقعی داشته باشند. دولت مردان به معنی عام، باید به بخش خصوصی، خصوصا بخش مولد که ریشه در این خاک دارد و تمام هست و نیستش را تبدیل به آجر و آهن و ماشین کرده، ونه تنها حقوق نمی گیرد بلکه سرماه باید حقوق و معیشت چندین خانواده را بپردازد اعتماد کرده و مثل یک همراه و همکار و حتی بالاتر نان آور به آنها نگاه کنند.

در زمینه رشد و ارتقا کیفی محصول، ایجاد مراکز تحقیقاتی و ارتقا دانش فنی با حمایت و پشتیبانی اولیه دولت، مهمترین راهکاربرای رفع چالش ها است.

ایجاد آزمایشگاه هایی برای  تست و کنترل کیفیت، مراکز R&Dو توسعه پژوهش در زمینه تولید لعاب از جمله فعالیت هایی است که در حال انجام وپیگیری است که در آینده نه چندان دور تاثیر به سزایی در ارتقا صنعت لعاب خواهد داشت.

همچنین اخیرا پژوهشی درباره ساخت ماده جایگزین اکسید روی که جزو مهمترین  مواد اولیه وارداتی لعاب بوده در حال انجام است که در صورت رسیدن به نتیجه مطلوب قیمت تمام شده لعاب به میزان قابل توجهی کاهش یافته و امکان رقابت در صحنه های منطقه ای و بین المللی محیا می شود.